شیعیان اسماعیلی ؛ اقلیتی به دور از جنجال


  • 19 مهٔ 2015 - 29  ثور  1394

    اسماعیلی‌ها معتقدند امامت در حال حاضر در اختیار شاه کریم حسینی (آقاخان چهارم) است که چهل و نهمین امام آنان محسوب می شود و در واقع نسل چهل‌ ونهم از فرزندان امام علی و حضرت فاطمه است . او دانش‌آموخته دانشگاه هاروارد در رشته تاریخ اسلام است.

    "امام حاضر"
    شیعیان اسماعیلی جمعیتی بالغ بر پانزده میلیون نفرند که ده درصد شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند. بیشتر آنها در هند، پاكستان، افغانستان و تاجيكستان و حدود سی هزار نفر در ایران در استانهای خراسان، کرمان و مرکزی زندگی می کنند.
    برخلاف شیعیان اثنی عشری که معتقدند امامت پس از امام جعفر صادق به فرزندش موسی کاظم رسیده است، اسماعیلیان معتقدند که امامت پس از امام ششم به فرزندش اسماعیل رسید و تا به امروز نیز نسل در نسل ادامه دارد.
    همچنین اسماعیلی‌ها معتقدند امامت در حال حاضر در اختیار شاه کریم حسینی (آقاخان چهارم) است که چهل و نهمین امام آنان محسوب می شود و در واقع نسل چهل‌ ونهم از فرزندان امام علی و حضرت فاطمه است . او دانش‌آموخته دانشگاه هاروارد در رشته تاریخ اسلام است.
    "آقاخان" لقبی است که فتحعلی شاه قاجار به حسنعلی شاه، چهل و ششمین امام اسماعیلی داد و از آن زمان به بعد امام حاضر اسماعیلیه، آقا خان نامیده می شود.
    پیروان مذهب اسماعیلیه تفاوتی در مبانی و اصول اعتقادی دین اسلام با شیعه اثنی عشری ندارند اما در شیوه به جا آوردن فرایض دینی مثل نماز، روزه و حجاب تفاوت زیادی با شیعه دوازده امامی دارند. "امام حاضر" اسماعیلیان، بر اساس مقتضیات زمان حق دخل و تصرف در عبادات و فرائض دینی را دارد.
    فاطمه، یک شیعه اسماعیلی می گوید: "مذهب ما شاخه ای از تشیع است که سراسر به صلح، آرامش، احترام به دیگران و دستگیری از بینوایان تاکید دارد به همین جهت و براساس فرمان امام حاضرمان برای جلوگیری از هرگونه خشونت، اذیت و آزار، هیچ اسماعیلی در سراسر دنیا از جمله ایران اجازه تبلیغ مذهبی ندارد."
    آقای کاظمی یک معلم است که سالها در مناطق مختلف ایران تدریس کرده و دانش آموزان اسماعیلی مذهب زیادی بویژه در مناطق شرقی کشور داشته است. او حدود بیست سال با خانواده های اسماعیلی مذهب در روستاهای شرق ایران رفت و آمد داشته و در حال حاضر نیز با بسیاری از دانش آموزان اسماعیلی‌اش که بیشتر آنها ساکن شهرهای بزرگ ایران شده اند یا در خارج از کشور زندگی می کنند در ارتباط است. به همین جهت، او با آیینها و مناسک مذهبی اسماعیلیان به خوبی آشنایی دارد.
    ______________________________________
    آقای کاظمی می گوید: "اسماعیلیان عبادتی به اسم نماز به شکلی که شیعیان می خوانند ندارند درعوض به گفته امام زمانشان، هر روز عصر حدود ساعت چهار و نیم تا شش به صورت دسته جمعی به عبادتی به اسم نماز در جماعت خانه (یا همان مسجد) می پردازند. هنگام خواندن این نماز همه حاضران اعم از زن و مرد به صورت دوره ای یا ردیفی کنار هم می ایستند و یک نفر دعاهایی برگرفته از قرآن و کتابهای مذهبی شان را قرائت می کند. در آخر، حاضران چه مرد و چه زن با هم دست می دهند و نماز به پایان می رسد".
    آقای کاظمی می افزاید: "اسماعیلیان به رعایت حجاب برای زنان اعتقادی ندارند به همین جهت حتی هنگام خواندن نمازشان به پوشاندن سر و بدن به آن شکلی که نزد سایر مسلمانان مطرح است، الزامی ندارند".
    آقای کاظمی می گوید: "سالهایی که در روستاهای اسماعیلی نشین تدریس می کردم شاهد بودم بسیاری از خانواده های اسماعیلی فرزندانشان را پس از تحصیل در مقطع ابتدایی در روستاها، با کمک هزینه ای که از طریق آقاخان می رسید، برای ادامه تحصیل به شهر می فرستاندند اما فرزندان خانواده های شیعه دوازده امامی و حتی سنی که از این کمک هزینه بی بهره بودند، مجبور به ترک تحصیل می شدند."
    "قرار نانوشته"
    فاطمه که خود شیعه اسماعیلی است گفته های آقای کاظمی درباره عبادات مذهبی را تایید می کند و می گوید: "آیینها و مراسم مذهبی ما حساسیت زیادی در حکومت بر نمی انگیزد به دلیل اینکه به فرموده امام حاضرمان دعا، نیایش و عبادتهایمان کاملا هدایت شده و در محلهای خاص مانند جماعت خانه بدور از هرگونه تبلیغ، از جمله صدای اذان انجام می شود."
    کنسرت موسیقی اسماعیلیان بدخشان تاجیکستان
    او با اشاره به اینکه در حال حاضر در برخی شهرهای ایران از جمله مشهد، شیراز و اصفهان جماعت خانه هست می افزاید: "از آنجایی که مذهب ما یک مذهب غیرتبلیغی است و ما نمی خواهیم به سبب تبلیغ آسیبی به هیچ انسانی وارد شود، در زمان دعا، نیایش و مراسم مذهبی هیچ غیر اسماعیلی اجازه ورود به جماعت خانه و شرکت در مراسم دعا و نماز را ندارد".
    فاطمه همچنین می گوید: "فرزندان ما در رفتن به مدرسه، دانشگاه و اشتغال در ادارات و سازمانهای دولتی به شرط علنی نکردن گرایش شیعی خود با مشکل خاصی مواجه نیستند. دولت نیز کاملا نسبت به نوع و سبک اعتقادات ما، تاکیدمان بر عدم تبلیغ و حتی محل جماعت خانه ها آگاهی دارد."
    به گفته وی، حتی در ایران اسماعیلیان در یکی از دوره های مجلس توانستند نمایندگانی بدون هیچ تابلو و نشانی راهی مجلس شورای اسلامی کنند.
    به نظر می رسد قراردادی نانوشته میان حکومت جمهوری اسلامی و اسماعیلیان ایران هست که بنابرآن، پیروان این مذهب به شرط دوری از تبلیغ و فعالیت علنی و جنجالهای سیاسی، می توانند مانند شیعیان دوازده امامی زندگی عادی خود را پی بگیرند اما بسیاری از خانواده های مذهبی در هر دو سو، چه اسماعیلی و چه دوازده امامی هنوز در پذیرش یکدیگر مشکل دارند و حتی به فرزندانشان اجازه ازدواج با یکدیگر نمی دهند.
    ناهید و سعید نمونه ای از دو دلداده اند که با وجودی که هر دو مذهب دیگری را به رسمیت شناخته و خواهان وصلت با یکدیگر بودند، به دلیل آنکه پدر ناهید بر اساس راهنمایی مراجع، رضایت به این ازدواج نداد، از وصال یکدیگر بازماندند.   تهمینه امیدوار bbc