خوشی و مسرت از دید بیدل

مقال دیگر از دوست عزیز سمیع
Bedil
با بیدل
«قسمت پنجم»
خوشی و مسرت از دید بیدل
یکی از غریزه ها که بر شخصیت ما مستولی می شود و یا غلبه می کند، «مسرت» است. مسرت را لذت بیغش گفته اند. مسرت به قول هیدفیلد، «با اظهار هر غریزه که با عواطف خودی در وفاق باشد، همراهی دارد.» این غریزه در تمام تعاملات روزمرهء ما تجربه می شود، در جنگ و جدال ها که آن را می توان لذت نامید، اما هرگاه بخواهیم جلو عملی ناشایستهء را بگیریم، آن وقت به آن مسرت می گوییم. عاطفهء ما، به ما از مسرت خبر می دهد. کیفیت و عمر مسرت از آن جهت که یک وجد آنی و شدید روحی می باشد، کوتاه است. هرگاه مسرت با عاطفه و عشق مدام در وفاق افتد، آن وقت است که تبدیل به سعادت دایمی می شود. بیدل نیز به این گونه سعادت دایمی که مدام در عشرت است و حدیث طوفان نوای عشق شده است، اشاره دارد.
فسردگی های ساز امکان، ترانه ام را عنان نگیرد
حدیث طوفان نوای عشقم، خموشی از من زبان نگیرد
بیدل می گوید: فسردگی های که ساز امکان آن در عالم کثرت میسر می شود، عنان مردمان را می گیرد و بالای آن ها غلبه می کند. این فسردگی ها انسان را میخکوب می کند و رهایی از این عالم کثرت به سوی معشوق ابدی محال است. خوشی های لحظه یی و آنی، فسردگی ها در قبال خود دارند که اکثرا باعث ایجاد تکالیف روانی و روحی شده بسیار رقت ببار می آورند. بیدل به این عقیده است که انسان باید عشقی و لذتی بی پهنا داشته باشد و این را فقط به واسطهء عشق ممکن می یابد، چون عشق طوفان است، یعنی حدیث عشق، طوفان زا است. وقتی طوفان می شود، درخت ها را از بیخ و بن می کند و دریا را به خروش می آورد. وقتی عشق به سراغ کسی بیاید، فسردگی های ساز امکان جلو آن را گرفته نمی تواند و همین است که بیدل می گوید: عنان ترانه های عشق مرا فسردگی های ساز امکان گرفته نمی تواند و چون من حدیث طوفان نوای عشق استم، خموشی زبان مرا از من نمی تواند بگیرد و مرا خموش سازد.
یاد آن فرصت که عیش رایگانی داشتیم
سجدهء چون آستان بر آستانی داشتیم
بیدل، از حالتی حرف می زند که برای عارف و عاشق دست داده است و آن حالت تجربه ی عشق است و آن هم عیش رایگان. وقتی این عیش رایگان که حالت اتصال عارف است، دست بدهد، شخص عارف هرلحظه آستان بر آستان در سجده میباشد، یعنی پی هم در سجده می باشد و این حالت را حضرت حافظ هم به شیوه ی بسیار زیبا بیان نموده و گفته است « خوشا آنان که دایم در نماز اند » و این همان حالت سجدهء آستان بر آستان است. عاشق در حالت اتصال با معشوق همیشه و مدام، یعنی آستان بر آستان در سجده است.
منابع: مقالات و سخنرانی های استاد سمیع رفیع
Gefällt mir Kommentieren Teilen
Sameer Sikander, Majid Yar, علی محمد معروفی und 17 anderen gefällt das
Zari Mirzaei
عالی بود .... هزاران سپاس
نــم راحـت ازیـن دریـا مـجـو کـز درد بـی‌آبـی
لـب افـسـوس تـبـخـال حـبـاب آورد سـاحـل را...Mehr anzeigen
Gefällt mir · Antworten · 9. September um 12:46
.
Said Hamidullah Rogh
سمیع رفیع گرامی سایر مباحث به هر صورت، اما مفهوم "لذت" با مفهوم " مسرت" ربط مستقیمی ندارد؛ منظور بیدل از "فسردگی" در اینجا «تکالیف روحی و روانی» نیست؛ و این بیان که «بیدل به این عقیده است که انسان باید عشقی و لذتی بی پهنا داشته باشد، و این را فقط به واسطۀ عشق ممکن میداند....»، باید منظورش هم درج شود/؟؟/ و در رابطه با «خموشی از من زبان نگیرد» در اینجا دقیق ترمی شویم؛«خموشی» به هرحال به معنای «زبان برگرفتن» است؛ و اما بیدل تبیین متفاوتی از مفهوم "خموشی" دارد؛ «خموشی» برای بیدل، به معنای استغراق در تأمل عارفانه است؛ یعنی بیدل "خموشی" را در مقام حد عبور از «قال» به «حال» به کار می بندد؛ و در «حال» آن چه جاری است و زبانه می زند، آن «حدیث طوفان نوای عشق»است.
Gefällt mir · Antworten · 1 · 2 Min · Bearbeitet
Said Hamidullah Rogh
موضوعات جالبی را عنوان می کنید که مستلزم بحث های دقیق تری هستند. و چنین یک بحثی متاسفانه همین اکنون برای من ممکن نیست. مصروف یک نوشتۀ تحقیقی هستم. اما اگر فُرصت و عُمر باقی بود، حتما باید این مباحث زیبا را به تفصیل و دقت بیشتر گشود. بیدل بر ما حقی بزرگ و ادا ناشدنی دارد.سلامت باشید.
Gefällt mir · Antworten · 1 · 6 Std. · Bearbeitet
Shamim Areya
انتخاب فوق العاده زیبا.......
Gefällt mir · Antworten · 1 · 9. September um
سمیع رفیع
جناب روغ سلام، تحلیل من در رابطه به ابیات بیدل و کاربرد واژه ها، ریشه در مطلب دارد، اگر شما از هرجای نگاشته های من مفاهیم را بردارید و بگوید که چنین است یا چنان، منظور تان فهمیده نمی شود. شما مصروف کار تحقیقی استید و ما از ولگردی و بیکاری به این موضوعات پرداخته ایم. خوب به هر صورت، من نوشته ام که «مسرت» را لذت بیغش گفته اند، بدین معنی که من حرف علمای روانشناس و عرفان شناس را حکایت کرده ام و شما نوشته اید که مسرت با لذت فرق دارد... یعنی چه؟؟؟ من از تعریف مسرت که توسط علامه های زمان صورت گرفته، سخن می گویم و شما حکایت مسرت و لذت را که با هم فرق دارند، مطرح کرده اید. !!! بر همگان آشکار است که فسردگی باعث پژمردگی روح و روان در آدمی می گردد و بیدل می گوید که به هیچ وجه هر گونه فسردگی که باشد، جلو ترانه های مرا نمی تواند بگیرد، چون بیدل، حدیث توفان نوای عشق است. همچنان، بیدل به عشق بی پهنا اشاره می کند، به مسرت و لذت پایدار که باعث خوشباشی معنوی در انسان می گردد. «خموشی از من زبان نگیرد» یعنی، هیچ نوع افسردگی نمی تواند مرا به خموشی وادارد و زبان مرا از گفتن حدیث عشق باز دارد. گر خطا گفتیم اصلاحش تو کن ... والسلام
Gefällt mir · Antworten · 1 · 9. September um 21:09
Said Hamidullah Rogh
رفیع گرامی سلام. نه شما از ولگردی بدور بیدل حلقه می زنید؛ و نه من از وجه تحقیق فخر می فروشم. کار من همین است. ولی بهر حال آن چه نوشته اید «اصلاحش تو کن...»؛ من مرجعی برای این خطاب نیستم. دستکم من انگیزه های بدانگیز ندارم؛ بحث من به منظور گشودن بیشتر بیدل است، و بس.
Gefällt mir · Antworten · 1 · 3 Min · Bearbeitet
Said Hamidullah Rogh
بر می گردیم به بحث اصلی. به هر حال بحث در لذت یک چیز است؛ و بحث در مسرت چیز دیگر. نه "مسرت" مشروط به "لذت" است؛ و نه هر "لذتی" مسرت می آفریند؛ دو مفهوم مسرت و لذت، در یک مبحث بالاتر با هم ربط می یابند؛
Gefällt mir · Antworten · 1 · 19 Std. · Bearbeitet
..
سمیع رفیع
سلام مجدد ، و من باز هم تاکید می کنم که «مسرت» را صاحبان اندیشه لذت بیغش تعریف کرده اند و این بسیار زیبا است. اما اگر ما تعریفی از لذت و مسرت را ارائه کنیم، چیز دیگر می شود. لذت: ادراک ملایم است که به تن موافق افتد، برعکس آن الم ، همچنان کاربرد واژهء خوشی را هم ارائه می کند. مسرت: یعنی شادی، شادمانی، خرمی و سرور را گویند. اما وقتی بگویم که مسرت، لذت بیغش است، تعریف بسیار زیبا می شود. شادزی.
Gefällt mir · Antworten · 9. September um 21:53
..

Said Hamidullah Roghرفیع گرامی به نکتۀ اصلی اشاره کرده اید
Gefällt mir · Antworten · 1 · 20 Std. · Bearbeitet
.
Said Hamidullah Rogh
بیدل از سه نوع لذت بحث می کند: لذت جسمانی؛ لذت هدونیک؛ و لذت عرفانی.
Gefällt mir · Antworten · 1 · 9. September um 22:07
.
Said Hamidullah Rogh
چون نی گره کار تو لذات جهان است/گر دست دهد ناله ات، آتش به شکر زن
Gefällt mir · Antworten · 1 · 9. September um 22:07
Said Hamidullah Rogh
این بحث به بحث در"مسرت" نمی انجامد؛ منظور بیدل از "لذت بیغش"، همان "لذت عرفانی" است
Gefällt mir · Antworten · 1 · 19 Std. · Bearbeit
Said Hamidullah Rogh
چنین نیست که «مسرت یک غریزه است که بر شخصیت مستولی شود»؛ "مسرت" یک "غریزه" نیست و "غریزه" بر "شخصیت" مستولی نمی شود؛ و بحث از "مسرت" به جای دیگر می رسد؛ به این می رسد که آیا در دین و در عرفان اصلاً "مسرت" جایز است و جای دارد؛ و یا هم دین و هم عرفان تنها "ریاضت" گفته اند. یعنی بحث در "مسرت" به معادل "شادی"، در برابر بحث در "ریاضت" مطرح می شود
Gefällt mir · Antworten · 1 · 5 Min · Bearbeite
Said Hamidullah Rogh
اهل شرع اتکا بر ریاضت دارند
Gefällt mir · Antworten · 1 · 9. September um 22:10
.
Said Hamidullah Rogh
و اهل عرفان و در پیشاپیش همه مولانا تاکید بر مسرت دارند؛ همان "دین عاشقانه" در برابر "دین ریاضتگرانه" ، که اندیشۀ اصلی آن از ابن عربی است.
Gefällt mir · Antworten · 2 · 20 Std. · Bearbei
Said Hamidullah Rogh
شادی کنید ای دوستان، من شادم و آسوده ام....
Gefällt mir · Antworten · 1 · 9. September um 22:1
Said Hamidullah Rogh
و این تباین نشان میدهد که نه تنها مفاهیم اصلی تبیینی عرفان، همان مفاهیم تبیینی دین رسمی نیستند؛ بل دین وعرفان دو جریان موازی هستند که درسیر خود با همدیگر مماس شده اند؛ و دین توحیدی اگر که مسبوق به عرفان نیست، ولی پس ازعرفان "نازل" شده است. بهرحال بحث تفصیلی دراین باب را به وقت مناسب موکول می کنیم. همین اکنون ذهنم برای چنین مباحثی فارغ نیست. از ما فقط اشاره بود؛ دوست خود داند.
Gefällt mir · Antworten · 1 · 18 Std. · Bearbeitet
.
Said Hamidullah Roghمن به علاقۀ بزرگی که شما به بیدل و به عرفان و به متون قدیمه نشان می دهید، حرمت می گذارم؛ ولی دو تذکر لازم می آید: یکی این که بحث به منظور نقح مفهومی صورت می بندد؛ پس با مفاهیم تمییز بحث کنیم و بحث را بسوی تمایزمفهومی سوق بدهیم؛ از این نظر بند «تعریف زیبا» که شما آورده اید، قطعاً خلاف است؛ «تعریف» کاری به «زیبایی» ندارد. و دودگر این که من ترجیح میدهم که در کاربرد بند هایی چون «صاحبان اندیشه» و «علامه های زمان» و از اینگونه بسیار و باز هم بسیار برحذر باشم. بر پشت کسی پندک نبندیم، چون بار خود ما سنگین تر می شود.
Gefällt mir · Antworten · 1 · 5 Min · Bearbeitet
..
Said Hamidullah Rogh

شما سلامت و سرافراز باشید