افغانستان بهشت زمینشناسی و معادن – نگاهی به تنوع مواد معدنی و پدیدههای زمینشناسی افغانستان
8 صبح : افغانستان در یکی از فعالترین مناطق کره زمین از نگاه تکتونیکی واقع شده است. این مساله منجر به بروز پدیدههای مختلفی شده که به سختی میتوان در محدوده یک کشور این همه تنوع را یکجا مشاهده کرد.
افغانستان از نگاه توپوگرافی متشکل است از کوههای سر به فلک کشیده و دشتهای پهناور. از نگاه آب و هوایی نیز تنوع بسیار زیادی در محدوده این کشور مشاهده میشود. از نگاه زمینشناسی که مقاله حاضر بیشتر به آن میپردازد نیز این امر مستثنی نیست.
در افغانستان گسلهای طویل با میکانیزمهای حرکتی مختلفی دیده میشوند. مناطق با لرزهخیزی بالا «شمالشرق» که شاید در جهان از لحاظ تعداد زلزلهها در سال منحصر به فرد باشد در کنار مناطق آرام و با لرزهخیزی کم (جنوبغرب و غرب).سنگهای تشکیلدهنده زمین در افغانستان شامل هر سه گروه سنگهای آذرین ورسوبی دگرگونی میباشند.
افغانستان از نگاه توپوگرافی متشکل است از کوههای سر به فلک کشیده و دشتهای پهناور. از نگاه آب و هوایی نیز تنوع بسیار زیادی در محدوده این کشور مشاهده میشود. از نگاه زمینشناسی که مقاله حاضر بیشتر به آن میپردازد نیز این امر مستثنی نیست.
در افغانستان گسلهای طویل با میکانیزمهای حرکتی مختلفی دیده میشوند. مناطق با لرزهخیزی بالا «شمالشرق» که شاید در جهان از لحاظ تعداد زلزلهها در سال منحصر به فرد باشد در کنار مناطق آرام و با لرزهخیزی کم (جنوبغرب و غرب).سنگهای تشکیلدهنده زمین در افغانستان شامل هر سه گروه سنگهای آذرین ورسوبی دگرگونی میباشند.
جوان بودن کوهها از نگاه فرسایش این امکان را میدهد که تمامی این پدیدهها بهگونهای عریان در معرض مشاهده علاقهمندان مطالعه قرار گیرد. سایر پدیدهها همچون وجود غارهای وسیع، چشمههای متنوع، درههای عمیق و پر پیچ وخم و… نیز بر جذابیت این پدیدهها میافزاید.
از لحاظ منابع معدنی نیز افغانستان با توجه به تنوع پدیدههای زمینشناسی فعال در شکلگیری زمینهای آن قاعدتا از تنوع بالایی برخوردار میباشد. منابع معدنی از لحاظ منشا یا سنگی که آنها را در خود جای داده است، بهگونهی مستقیم یا غیرمستقیم به فرآیندهای تشکیل سنگهای مختلف وابستگی دارند. بهطور مثال بسیاری از منابع معدنی منشای رسوبی دارند که البته افغانستان دارای سنگهای رسوبی متنوع میباشد.
برخی از منابع معدنی در زمانیکه سنگها تحت فشار و دمای بالا قرار میگیرند، تشکیل یا تغلیظ میشوند که با توجه به تحت فشار بودن منطقه و وفور پدیدههای متامورفیکی در افغانستان شاهد وجود تنوع بالایی از این منابع معدنی هستیم. بسیاری دیگر از منابع معدنی مرتبط است با فعالیتهای ماگمایی که افغانستان نیز از این لحاظ موقعیت مناسبی را دارد؛ بهطوری که نفوذ مواد مذاب و همینطور نفوذ سیالات داغ ناشی از آنها هر کدام یک طیف وسیعی از مواد معدنی را در میان سنگهای دیگر ایجاد کردهاند.
منابع معدنی را بهطور کلی میتوان به این دستهها تقسیمبندی کرد: ۱- فلزات پایه ۲- فلزات گرانبها ۳- عناصر کمیاب ۴- منابع انرژی ۵- سنگهای قیمتی ۶- سنگهای نیمهقیمتی و تزیینی ۷- مصالح ساختمانی ۸- منرالهای صنعتی.
افغانستان بهطور خدادادی تقریبا از همه این گروههای منابع معدنی برخوردار میباشد. برخی منابع معدنی افغانستان از لحاظ کیفیت، خلوص و سهولت استحصال شاید در کل دنیا منحصر به فرد باشد. در ادامه هر کدام از این دستهبندیها بهطور مختصر شرح داده میشوند و منابعی که در افغانستان موجود میباشند و در این دستهها قرار میگیرند نیز بهطور گذرا مورد اشاره قرار میگیرند.
از لحاظ منابع معدنی نیز افغانستان با توجه به تنوع پدیدههای زمینشناسی فعال در شکلگیری زمینهای آن قاعدتا از تنوع بالایی برخوردار میباشد. منابع معدنی از لحاظ منشا یا سنگی که آنها را در خود جای داده است، بهگونهی مستقیم یا غیرمستقیم به فرآیندهای تشکیل سنگهای مختلف وابستگی دارند. بهطور مثال بسیاری از منابع معدنی منشای رسوبی دارند که البته افغانستان دارای سنگهای رسوبی متنوع میباشد.
برخی از منابع معدنی در زمانیکه سنگها تحت فشار و دمای بالا قرار میگیرند، تشکیل یا تغلیظ میشوند که با توجه به تحت فشار بودن منطقه و وفور پدیدههای متامورفیکی در افغانستان شاهد وجود تنوع بالایی از این منابع معدنی هستیم. بسیاری دیگر از منابع معدنی مرتبط است با فعالیتهای ماگمایی که افغانستان نیز از این لحاظ موقعیت مناسبی را دارد؛ بهطوری که نفوذ مواد مذاب و همینطور نفوذ سیالات داغ ناشی از آنها هر کدام یک طیف وسیعی از مواد معدنی را در میان سنگهای دیگر ایجاد کردهاند.
منابع معدنی را بهطور کلی میتوان به این دستهها تقسیمبندی کرد: ۱- فلزات پایه ۲- فلزات گرانبها ۳- عناصر کمیاب ۴- منابع انرژی ۵- سنگهای قیمتی ۶- سنگهای نیمهقیمتی و تزیینی ۷- مصالح ساختمانی ۸- منرالهای صنعتی.
افغانستان بهطور خدادادی تقریبا از همه این گروههای منابع معدنی برخوردار میباشد. برخی منابع معدنی افغانستان از لحاظ کیفیت، خلوص و سهولت استحصال شاید در کل دنیا منحصر به فرد باشد. در ادامه هر کدام از این دستهبندیها بهطور مختصر شرح داده میشوند و منابعی که در افغانستان موجود میباشند و در این دستهها قرار میگیرند نیز بهطور گذرا مورد اشاره قرار میگیرند.
۱-فلزات پایه
فلزات پایه به فلزاتی گفته میشود که در سطح وسیعی در زندگی بشر و صنعت مورد استفاده قرار میگیرند و از لحاظ کیمیاوی نیز خصوصیات نزدیک به هم دارند. در این گروه فلزاتی همچون آهن، مس، سرب، روی، کروم، آرسنیک، نیکل و… وجود دارند. افغانستان شاید به جرات بتوان گفت که یکی از کشورهایی به شمار میرود که از بیشترین مقدار ذخایر فلزات پایه برخوردار است. ذخایر معروفی همچون آهن حاجیگک، مس عینک موید این نکته میباشد. باید ذکر گردد که در ولایتهای مختلف افغانستان منابع قابل توجهی از سرب و کروم وجود دارد که از لحاظ اقتصادی شرایط خوبی را برای بهرهبرداری ایجاد میکند و در حال حاضر تعدادی از آنها در مرحله مطالعات اکتشافی جهت استخراج میباشند. بهطور کلی میتوان گفت که افغانستان از لحاظ میزان ذخیره و تنوع فلزات پایه از شرایط قابل توجهی برخوردار میباشد.
۲- فلزات گرانبها
ردپای فلزات گرانبهای افغانستان را میتوان در تاریخ منطقه به کرات مشاهده کرد که نشان میدهد این ذخایر از قدیم شناخته شده بوده و مورد استفاده قرار میگرفتهاند. فلزات گرانبها شامل مواردی همچون طلا، نقره و پلاتینیوم میباشد که افغانستان از این لحاظ نیز بهطور طبیعی غنی میباشد. حتا از طریق نامهای مناطق مختلف میتوان پی بهوجود یا سابقه استخراج این فلزات گرانبها برد. بهطور نمونه منطقه زرکشان غزنی یکی از معروفترین این موارد است یا سیم کوه در هرات. در حال حاضر چندین محدوده معدنی طلا و مس در افغانستان شناسایی شده و تعدادی از آنها نیز به داوطلبی گذاشته شده است. یکی از نکاتی که در اینجا قابلیت تذکر دارد این است که در اکثر معادن مس؛ طلا و نقره بهصورت عناصر همزاد با مس یافت میشوند.
بهنظر میرسد که در واگذاری منابع معدنی باید ارزش همه مواد موجود سنجیده شود. در دنیا مثالهایی دیده شده است که معدنی بهنام ذخیره مس واگذار شده ولی بعدا متوجه شدهاند که ارزش طلای موجود در ذخیره بیش از مس مورد نظر بوده است. از آنجا که ما هم ذخایر مس قابل توجهی داریم بهنظر میرسد که یک مطالعه دقیق از این لحاظ قبل از اعلان داوطلبی باید صورت بگیرد.
بهنظر میرسد که در واگذاری منابع معدنی باید ارزش همه مواد موجود سنجیده شود. در دنیا مثالهایی دیده شده است که معدنی بهنام ذخیره مس واگذار شده ولی بعدا متوجه شدهاند که ارزش طلای موجود در ذخیره بیش از مس مورد نظر بوده است. از آنجا که ما هم ذخایر مس قابل توجهی داریم بهنظر میرسد که یک مطالعه دقیق از این لحاظ قبل از اعلان داوطلبی باید صورت بگیرد.
۳-عناصر کمیاب
عناصر کمیاب در بازار صنعت و تکنالوژی امروزی نقش استراتژیکی ایفا میکنند. عناصری همچون برلیوم، سزیوم، لیتیوم و تانتالیوم از مهمترین اینها قلمداد میشود. همانگونه که در رسانهها انعکاس وسیعی داشت افغانستان دارای ذخایر هنگفتی از این عناصر میباشد که حتا بر طبق برآوردهای اولیه ارزش فقط ذخایر لیتیم موجود در افغانستان بیش از هزار میلیارد دالر میباشد که در صورت مدیریت صحیح این ذخایر میتوان آینده درخشانی را برای افغانستان تصویر کرد. عنصر لیتیم بازار مصرف وسیعی در تکنالوژیهای مدرن دارند که از جمله مهمترین کاربرد آن به استفاده در تولید باطریهای لیتیمی اشاره کرد که در وسایل مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.
۴-منابع انرژی
منابع معدنی استراتژیک دیگری که در دنیای صنعتی امروزه شاید حرف اول را میزند منابع انرژی هستند. نفت، گاز و زغالسنگ را میتوان در این کتگوری قرار داد. زغالسنگ افغانستان از دیرباز مورد استفاده داخلی داشته و بهطور سنتی از استخراج میشده است. افغانستان دارای منابع قابل توجهی زغالسنگ است که از لحاظ کیفیت و سهولت در استخراج شرایط خوبی را دارا میباشند. علیرغم مطالعات کم انجام شده در خصوص منابع نفت و گاز تا به حال ذخایر قابل توجهی از این دو ماده در افغانستان شناسایی شده است که با توجه به هزینه زیاد اینگونه مطالعات بهنظر میرسد در صورت سرمایهگذاری مناسب ذخایر بیشتری نیز شناسایی گردند.
۵-سنگهای قیمتی
شاید در خیلی از جاهای افغانستان را با سنگهای قیمتیاش بشناسند. سنگهای قیمتی افغانستان شامل مینرالهایی همچون زمرد، یاقوت، گارنت، آکوامارین، تورمالین، بریل و… میباشد. سنگهای قیمتی افغانستان بهطور عمده دریکزون خاص واقع در شرق و شمالشرق افغانستان تجمعات داشته که در آن میان میتوان از زمرد پنجشیر، یاقوت جگدلک، لاجورد سرسنگ، لعل بدخشان بهعنوان مشهورترینها نام برد. یکی از مواردی که میتوان به سرمایه کم یک درآمد مناسب و مداوم برای افغانستان ایجاد کرد استخراج اصولی این سنگهای قیمتی و تراش و آماده کردن آنها میباشد. در حال حاضر نه استخراج این مواد اصولی صورت میگیرد و نه تراش سنگها در افغانستان انجام میشود.
۶-سنگهای نیمهقیمتی و تزیینی
از جمله سنگهای تزیینی و نیمهقمیتی افغانستان میتوان به لاجورد بهعنوان معروفترینهای آنها اشاره کرد. شاید بتوان گفت که لاجورد بدخشان یکی از مرغوبترین انواع آن در کل جهان میباشد. از دیگر موارد این دستهبندی میتوان به کوارتز، یشم، سرپانتین و اونیکس اشاره کرد.
۷- مصالح ساختمانی
مصالح ساختمانی به موادی گفته میشود که از طبیعت استحصال شده و بهصورت خام و یا با مقداری فرآوری در صنعت ساختوساز مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله مهمترین آنها میتوان به سنگهای ساختمانی، گچ، چونه و خردههای سنگی (ریگ و جغل) اشاره کرد. افغانستان دارای تعداد زیادی معدن سنگ ساختمانی فعال و یا بالقوه میباشد. از نگاه کیفیت برخی از آنها در سطح بینالمللی شناخته شده هستند. سنگ مرمر در این بین بهدلیل سهولت در استخراج و فرآوری جایگاه خود را بین معدنکاران و صنعتکاران باز کرده و روند نسبتا روبه رشدی داشته است. سرمایهگذاری در بخش مصالح ساختمانی نیز یکی دیگر از مواردی است که میتواند در شرایط فعلی افغانستان که سرمایهگذاری هنگفت در آن امکانپذیر نیست زمینه توسعه حداقلی را فراهم کرده و موجب اشتغال تعداد قابل توجهی از هموطنان گردد.
۸- منرالهای صنعتی
این دسته از مواد معدنی بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم در صنایع مختلف کاربرد دارند. از معروفترینهای آنها میتوان به مواردی همچون تالک، مایکا، بنتونیت، کایولینیت، فلویوریت، سولوفر، نمک، زیولیت و… اشاره کرد. در حال حاضر بهعنوان معادن کوچک تعدادی از این منابع معدنی در افغانستان در حال استخراج میباشند و بهنظر میرسد یکی از گزینههای مناسب دیگر جهت سرمایهگذاران داخلی این موارد میباشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر